Seppuku, vaak aangeduid als hara-kiri, is een zelfmoordritueel dat zijn oorsprong vindt in de oude samoeraikrijgersklasse van Japan. Het macabere ritueel van hara-kiri komt voor in talloze media en historische verslagen over samoerai. Ontdek de genuanceerde details achter dit duistere gebruik en hoe het de Japanse samenleving vandaag de dag beïnvloedt.
Wat is Seppuku (Hara Kiri)?
Seppuku is een eervolle dood of rituele zelfmoord door onthoofding die alleen kan worden uitgevoerd door een samoerai. Hara-kiri betekent “incisie van de maag” in het Japans, het woord hara betekent maag en het woord kiri betekent incisie. Harakiri en seppuku hebben in het Japans precies dezelfde betekenis, maar de Japanners gebruiken bijna nooit het woord harakiri en geven de voorkeur aan het woord seppuku. Harakiri verwijst naar de handeling van het doorsnijden van de maag, terwijl seppuku staat voor de rituele en traditionele procedure van het doorsnijden van de maag.
Het gebruik van seppuku dateert uit de 12e eeuw. Het was een manier voor uitsluitend de hogere klassen en samoerai om boete te doen voor hun misdaden, verloren eer terug te winnen of oneervolle gevangenneming te voorkomen. Mits correct uitgevoerd, werd seppuku beschouwd als de nobelste manier voor een samoerai om te sterven en, volgens verslagen van getuigen van dit type rituele zelfmoord, waarschijnlijk de meest pijnlijke. Alleen samoerai konden harakiri plegen; gewone mensen niet (ze konden het wel, maar de actie zou geen betekenis hebben).
Hoe wordt seppuku uitgevoerd?
Seppuku (harakiri), in zijn meest voorkomende en herkenbare vorm, werd een sterk geritualiseerd spektakel van adellijke en artistieke zelfmoord, en tevens een vorm van doodstraf voor edelen, vooral na de jaren 1600. De veroordeelde droeg een ceremoniële witte doodskimono en kreeg een laatste maaltijd. Het executiemes, dat in grootte kon variëren van een lang zwaard tot een ceremonieel mes, werd dan opgediend in het eindgerecht, en hij moest een doodsgedicht schrijven alvorens zichzelf in de buik te steken en eerst van links naar rechts en dan van boven naar beneden te snijden, wat lijkt op de letter L.
Zodra de incisie voltooid was, stapte zijn tweede man (kaishakunin) naar voren om de fatale slag toe te dienen op de blootgelegde nek van de veroordeelde man. Wilde men echter de eer bij deze daad bewaren, dan was het de bedoeling dat deze snede de nek niet volledig zou afsnijden, maar net genoeg vlees zou overlaten om het hoofd op natuurlijke wijze in de armen van de terechtgestelde te laten vallen. Zo worden niet alleen de kleren van de toeschouwer niet met bloed bevlekt, maar valt het hoofd tussen de twee handen van de samoerai alsof hij zijn eigen hoofd vasthoudt. Vrouwen die aan seppuku deden – vaak echtgenotes van samoerai die gevangenneming wilden vermijden – bonden hun benen samen voordat ze zich sneden, om een bescheiden houding in de dood te handhaven.
Waarom sneden samurai hun magen door?
Het korte antwoord is dat zij geloofden dat de ziel in de buik rustte. Sommige boeken vermelden dat de oorsprong van het ritueel snijden van de buik teruggaat tot de 7e eeuw voor Christus in China. In het oude Azië geloofden velen dat de geest in de buik woonde en dat door het doorsnijden van de buik de geest vrij kon komen. Er is ook grote moed en mentale kracht voor nodig om dit soort handelingen te verrichten, die alleen door een echte samoerai kunnen worden verricht. Aarzelen, glimlachen of tekenen van zwakte werden gezien als laf en oneervol. Hoewel wordt gemeld dat samoerai soms verdwaalden en voor het ritueel instortten en met geweld werden onthoofd.
Is seppuku een vrijwillige daad?
Er zijn eigenlijk 2 soorten seppuku: vrijwillig en verplicht. Vrijwillige seppuku werd vaak gepleegd om de eer van een misstap of mislukking te herstellen, of om te voorkomen dat men gevangen werd genomen door een binnenvallend leger. Sommige samoerai kozen er ook voor hun leven te beëindigen door seppuku na de dood van hun daimyo: een praktijk die oibara werd genoemd. Zelfs na hun dood gaven de Japanners om hun imago in de maatschappij. Een oneervolle dood door toedoen van een vijand zou een schandelijke “haji” zijn.
Verplichte seppuku werd gebruikt als doodstraf voor in ongenade gevallen samoerai die verraad of gewelddadige misdaden hadden gepleegd. Seppuku kon worden geëist door de overwinnaar van een conflict als voorwaarde voor overgave en daaropvolgende vrede. In dit geval werd de leider(s) van de verliezende partij gedwongen seppuku te plegen, waardoor alle politieke en militaire oppositie tegen de overwinnaar werd uitgeschakeld. Het type seppuku dat tegen de wil van de samoerai wordt geforceerd heet tsumebara. Het hoofd van gewone criminelen werd zonder enige ceremonie afgehakt, alleen samoerai mochten hun maag afhakken. Verplichte seppuku werd verboden in 1873.
In het algemeen werd de mogelijkheid om seppuku uit te voeren beschouwd als een eer en niet als een straf. Bij verplichte harakiri wordt het lemmet zonder “handvat”, gewikkeld in een stuk witte doek of papier, aan de samoerai gegeven om ervoor te zorgen dat hij niet terugvecht.
